آزمایش غربالگری سه ماهه اول بارداری، مجموعه‌ای از آزمایش خون و سونوگرافی است که می‌تواند اطلاعات اولیه ای در مورد سلامت جنین و بروز برخی ناهنجاری‌ها مانند مشکلات قلبی یا سندروم داون را در اختیار پزشک قرار دهد. نتایج این آزمایش، زنان باردار را به گروهای پرخطر، کم خطر و بی‌خطر تقسیم می‌کند. البته باید گفت، اگر در نتایج آزمایش غربالگری سه ماهه اول بارداری مشکلی دیده شود، به این معنی نیست که جنین به طور قطع دارای مشکلات ‌‌ژنتیکی است. همراه راسخون باشید تا اطلاعات بیشتری در این رابطه کسب کنید.

تست غربالگری سه ماهه اول چیست؟

 پیش از انجام تست غربالگری سه ماهه نخست و آگاهی از بهترین زمان غربالگری اول، لازم است این را بخاطر بسپارید که این غربالگری و توصیه پزشک به انجام آن به معنای این نیست که شما دچار اختلال و بیماری هستید و یا اینکه جنین از اختلال بخصوصی رنج می‌برد. در واقع انجام این تست بیشتر کمک می‌کند که نگرانی‌ها و اضطراب‌های شایع در بین مادران باردار که به تازگی علائم بارداری را تجربه می‌کنند برطرف شود.

در آزمایش غربالگری اول تنها نتایج آزمایش خون فاکتور اصلی بشمار نمی‌رود و پزشک با استناد به چند آزمایشی که تجویز می‌کند و سوالاتی که از شما می‌پرسد می‌تواند تخمین بزند شانس اینکه یک مادر و جنین داخل رحمش دچار اختلالات بخصوص بشوند چقدر است.
نکته بسیار حائز اهمیت دیگری نیز در ارتباط با این آزمایش وجود دارد و آن این است که غربالگری سه ماهه اول هیچ مشکلی را نمی‌تواند تشخیص بدهد و فقط سیگنال‌هایی می‌دهد که پزشک متوجه می‌شود آیا لازم است مادر آزمایشات بیشتری انجام دهد ی خیر.

غربالگری سه ماهه اول یک ارزیابی غیرتهاجمی و اختیاری اولیه بشمار می‌رود.
این غربالگری ترکیبی از چند آزمایش است که در بین هفته‌ یازدهم بارداری تا هفته سیزدهم بارداری انجام می‌شود.

در غربالگری سه ماهه اول نتیجه آزمایش خون مادر و سونوگرافی جنین جهت شناسایی خطرات شایع همچون ناهنجاری‌های کروموزومی خاص مانند سندرم داون تریزومی۲۱ و تریزومی-۱۸ مورد بررسی و مقایسه قرار می‌گیرند.
همانطور که گفته شد در غربالگری سه ماهه نخست بارداری علاوه‌ بر شناسایی سندرم داون، ناهنجاری‌های مهم جنینی مانند اختلالات قلبی نیز قابل تشخیص هستند. بهتر است بدانید که این آزمایشات نیز جزو تست غربالگری است که تمامی آزمایشات مربوط به بارداری در آن انجام می‌شود.


غربالگری سه ماهه اول چگونه انجام می‌شود؟

غربالگری خون شامل خون‌گیری از مادر می باشد.
این آزمایش کمتر از ۱۰ دقیقه زمان می‌برد.
نمونه خون توسط مامور انجام آزمایش به آزمایشگاه منتقل می‌شود.
سونوگرافی توسط متخصص سونوگرافی یا پریناتولوژیست انجام می‌گیرد.
سونوگرافی از جنین حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه زمان می‌برد.
نتیجه غربالگری را می‌توانید پس از یک هفته دریافت کنید و به دکتر خود ارائه کنید.


تفسیر آزمایش غربالگری اول چگونه است؟

همانطور که در ابتدا اشاره شد نتیجه حاصل از آزمایشات غربالگری سه ماهه اول بارداری، مادران را  به سه گروه مختلف طبقه‌بندی می‌کند:
  • گروه‌ پرخطر
  • گروه خطر متوسط
  • گروه کم خطر

بارداری پرخطر
اگر نتیجه این غربالگری مادر را در دسته گروه پرخطر قرار دهد، لازم است در اولین فرصت آزمایش نمونه برداری از پرزهای جفتی یا آزمایش آمنیوسنتز برای تشخیص نهایی انجام بگیرد.

بارداری با خطر متوسط
اگر نتیجه غربالگری سه ماهه نخست مادر را در دسته خطر متوسط قرار دهد، پزشک متخصص توصیه می‌کند که حتماً مادر آزمایش غربالگری دوم بارداری را با آزمایش خون نشانگرهای چهارگانه انجام دهد. پزشک با توجه به نتیجه این آزمایش می‌تواند در ارتباط با سلامت جنین و مادر تصمیم درست را بگیرد.

بارداری کم خطر
چنانچه نتیجه آزمایش سه ماهه اول مادر را در گروه کم خطر قرار دهد، لزومی ندارد که مادر مجدداً غربالگری سه ماهه دوم را انجام بدهد.
دقت کنید در مواردی که مادر غربالگری سه ماهه نخست را پیش از ۱۳ هفتگی انجام ندهد، لازم است که غربالگری سه ماهه دوم را نیز انجام دهد.
در هفته ۱۶ تا ۱۸ بارداری فرقی نمی‌کند نتیجه غربالگری اول چه باشد، مادر باید آزمایش آلفافتوپروتئین (AFP) انجام دهد.
آزمایش آلفافتوپروتئین نشان می‌دهد که بیمار دچار نقص‌های لوله عصبی است یا خیر.
در کنار آزمایش آلفافتوپروتئین، سونوگرافی آنومالی جهت غربالگری ناهنجاری ساختاری جنین نیز انجام خواهد گرفت.


آزمایش غربالگری سه ماهه اول شامل چه آزمایشاتی است؟

غربالگری که در سه ماه اول بارداری انجام می‌گیرد شامل سونوگرافی NT و آزمایش‌ خون است:

آزمایش‌ خون سه ماهه اول بارداری
در این آزمایش، مقدار دو ماده را در خون اندازه‌گیری می‌کنند؛ بتای آزاد گنادوتروپین جفتی انسان یا Free βhCG و پروتئین A پلاسما، PAPP-A که در دوران بارداری تولید می‌شود. هورمون hCG توسط جفت تولید می‌شود و میزان زیاد آن می‌تواند نشان‌دهنده برخی نقص‌های مادرزادی باشد. پروتئین A، پروتئینی است که در خون موجود است و کم بودن میزان آن ممکن است به دلیل برخی نقص‌های مادرزادی باشد.

مارکر PAPP-A
یک گلیکوپروتئین با منشا جفت می‌باشد که طی حاملگی افزایش می‌یابد.
در بعضی از اختلالات کروموزومی این ماده کاهش می‌یابد و این کاهش در هفته‌های 10 تا 14 بارداری بیشتر می‌باشد.
این مارکر یک آنزیم متالوپپتیدازی است که از سلول‌های تروفوبلاستیک جفت به‌ویژه تروفوبلاست‌های خارج پرزی ترشح می‌شود.
سطح آن در هفته‌های 11 تا 13 با شیبی نسبتاً تند افزایش می‌یابد.
 زنان بارداری که سطح PAPP-A آنان در هفته‌های 11 تا 14 بارداری کمتر از میزان مورد انتظار باشد، احتمال ابتلا جنین آن ها به سندرم داون بالاتر است.

هورمون Free βhCG
زیر واحد بتای آزاد، هورمون hCG است که عمدتاً از سلول‌های تروفوبلاست جفت ترشح می‌شود.
در هفته 9 تا 11 سطح آن به حداکثر خود می‌رسد و بعد از آن رو به کاهش گذاشته می‌شود.

سطح Free βhCG خون مادر نظیر سطح hCG در بارداری‌های توأم با سندرم داون تمایل به افزایش نشان می‌دهد. تغییرات آن در خون مثل هورمون hCG است یعنی با شیبی تند از هفته دهم رو به کاهش می‌گذارد.

سونوگرافی NT
در این سونوگرافی، ضخامت پوست ناحیۀ پشت گردن جنین اندازه‌گیری می‌شود. ضخامت غیرطبیعی پوست این ناحیه می‌تواند از نشانه‌های اولیه انواع خاصی از نقص‌های مادرزادی مثل سندرم داون باشد. سونوگرافی NT همزمان با آزمایش‌های خون اواخر سه ماهه اول بارداری انجام می‌شود.


آیا برای آزمایش غربالگری سه ماهه اول، ناشتا بودن لازم است؟

خیر، برای اندازه گیری هورمون های مربوط به غربالگری سلامت جنین در سه ماهه اول لازم نیست که خانم باردار ناشتا باشد، با این حال توصیه می شود که مادر باردار 3 الی 4 ساعت پیش از خون گیری به غیر از مایعات، وعده غذایی دیگری مصرف نکند لازم به ذکر است که امکان خون گیری برای این آزمایش، همه روزه (به جز روزهای تعطیل رسمی) از ساعت 6  صبح الی 6 عصر وجود دارد.


پس از غربالگری سه ماهه اول

نتایج غربالگری سه ماهه اول به پزشک می‌گوید که آیا لازم است تست‌های تشخیصی نظیر آمنیوسنتز برای خانم باردار انجام شود یا خیر. اکثر زنان پس از انجام غربالگری سه ماهه اول نتایجی دریافت می‌کنند که برمبنای آن ها نیاز به انجام تست‌های تشخیصی منتفی است، اما به زنانی که ریسک سندرم داون، تریزومی 18 و تریزومی 13 آنان که بیش از میزان نرمال باشد، انجام تست‌های تشخیصی نظیر آمنیوسنتز پیشنهاد می‌شود.


مزایای غربالگری سه ماهه اول

انجام غربالگری دقیق‌تر و زودتر، که باعث ایجاد آرامش خاطر در بسیاری از زنان می‌شود.
با انجام سونوگرافی NT امکان تشخیص بعضی از اختلالات بارز هنگام تولد وجود دارد.